Biografia Octavio Paza (wiersz klasyka)

KTO:
poeta i eseista
NARODOWOŚĆ:
meksykańska
URODZONY:
31 marca 1914, Mixoac (Meksyk)
ZMARŁ:
20 kwietnia 1998,
DZIEŁA:
"Dziki księżyc" (1933) - tom poezji
"No pasaran!" (1937) - tom poezji
"Człowieczy korzeń" (1937) - tom poezji
"W twym jasnym cieniu i inne wiersze o Hiszpanii" (1937) - tom poezji
"Labirynt samotności" (1950) - zbiór esejów
"Posdata" (1968) - zbiór esejów
"Wolność na słowo" (1960)
"Salamandra" (1962)
"Małpa gramatyczna" (1974)
"Z prochu jesteśmy: od romantyzmu do awangardy" (1974)
"Inny głos" (1990)

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za "namiętne pisarstwo z szerokimi horyzontami,
cechującymi się inteligencją emocjonalną i humanistyczną uczciwością".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Octavio Paz pasjonował się literaturą od najmłodszych lat. Po
ukończeniu lat 17. założył wspólnie z innymi początkującymi twórcami
awangardowe pismo "Barandal", gdzie publikował pierwsze wiersze.
Zadebiutował dwa lata później zbiorem poezji "Dziki księżyc" (1933), lecz
prawdziwą eksplozję literackiego talentu przyniósł rok 1937, kiedy
opublikował aż trzy tomiki wierszy: "No pasaran!", "Człowieczy korzeń"
oraz "W twym jasnym cieniu i inne wiersze o Hiszpanii". Paz wyruszył do
Hiszpanii, by walczyć podczas wojny domowej po stronie republikanów. Na
zaproszenie chilijskiego poety Pablo Nerudy uczestniczył w Kongresie
Pisarzy Antyfaszystowskich w Walencji. Przebywał przez pewien czas w
Paryżu, gdzie nawiązał pierwsze kontakty z surrealistami. Po powrocie do
Meksyku w 1938 r. razem z twórcami swojej generacji założył grupę
poetycką "Taller" ("Warsztat"), która stawiała sobie za
zadanie "radykalną przemianę człowieka poprzez miłość i poezję". Paz
rozpoczął wówczas pracę dziennikarską, stale jednak
podkreślając: "poezja to moja miłość, proza - zajęcie". Jego lewicowe
początkowo poglądy zaczną się z czasem przesuwać na prawo, do czego
przyczyniło się m.in. zamordowanie w Meksyku Trockiego przez agentów
Stalina.

W latach 1944-45, dzięki stypendium Guggenheima, poeta przebywa w
Stanach Zjednoczonych, gdzie poznaje najnowszą poezję angielską i
amerykańską oraz publikuje swoje artykuły w "Partisan Review". Przez
następne dwa lata ponownie przebywa w Paryżu, gdzie przyjaźni się z
francuskimi twórcami: Louisem Aragonem i Andre Bretonem. W 1946 r.
wraca do Meksyku i wiąże się z Partią Rewolucyjno-Instytucjonalną -
ugrupowaniem sprawującym monopolistyczną władzę od czasów
zwycięstwa rewolucji meksykańskiej (partię tę określi później
mianem: "Ludojad filantrop"). Podejmuje wówczas pracę w dyplomacji i z
pierwszą misją wysłany zostaje do Paryża. W 1950 r. ukazuje się
najsłynniejsze dzieło Paza, zbiór esejów "Labirynt samotności", w którym
twórca porusza najbardziej nurtujący go problem: tożsamości narodowej.
Analizuje kondycję współczesnego Meksykanina na szerokim tle
historycznym, antropologicznym, kulturowym i filozoficznym. Książka ta -
zdaniem krytyków - odegrała tak wielką rolę w życiu kraju, że do dziś nie
wiadomo, czy "Labirynt" ujawnił, czy też stworzył charakter meksykański.

W odróżnieniu od innych twórców, polem penetracji w eseistyce Paza nie
jest literatura, lecz inne dziedziny życia, nie wyłączając polityki. Szerokość
jego zainteresowań jest ogromna; opublikował nawet esej "Od tyłka do
twarzy", poświęcony stosunkowi ludzi do ciała i seksu w różnych epokach,
językach i kulturach. Jest bowiem Paz - jak chcą niektórzy - "pielgrzymem
po kulturach świata", w asymilacji których upatruje szansę dla ludzkości.
Obok José Ortegi y Gasseta uważany jest za najwybitniejsaego eseistę XX
w. posługującego się językiem hiszpańskim. Z Francji zostaje Paz wysłany
na placówkę do Japonii, a następnie do Indii, gdzie w latach 1962-68
będzie ambasadorem. Podróże uzmysłowiły poecie jałowość awangardy i
kryzys surrealizmu oraz spowodowały zainteresowanie kulturą Dalekiego
Wschodu. Do utworów wprowadzać zaczął elementy buddyzmu oraz
taoizmu, a także uprawiać formy oparte na japońskim haiku. 2
października 1968 r. po masakrze studentów protestujących przeciw
rządom Gustavo Diaza Ordaza na Placu Trzech Kultur w Meksyku -
Octavio Paz na znak protestu podaje się do dymisji. Pisze
wówczas "Posdatę", czyli uzupełnienie do "Labiryntu samotności",
twierdząc, że masakra była powtórzeniem azteckiego rytuału składania
ofiar z ludzi na ołtarzu władzy - na dodalek w tym samym, co przed
wiekami miejscu. Poeta żegna się ostatecznie z lewicowymi sympatiami i
staje się zdecydowanym zwolennikiem demokracji w wersji liberalnej. Z
podejrzliwością odnosi się nawet do katolicyzmu, a w założonym przez
siebie miesięczniku "Plural" występuje przeciw totalitaryzmowi, zarówno
lewicowemu Fidela Castro, jak i prawicowemu Augusto Pinocheta.

Od 1976 r. redaguje nowy miesięcznik "Vuelta", w którym - jak twierdzą
zaprzyjaźnieni z nim publicyści - propaguje "nowoczesną świecką myśl
prawicową". Pismo należy do najbardziej opiniotwórczych w Ameryce
Południowej. Octavio Paz nazywany jest w swoim kraju człowiekiem-
instytucją. W 1976 r. Jorge Aguilar Mora rozpoczął jego biografię od
słów: "Bogate eseistyczne i poetyckie dzieło Octavio Paza odegrało w
ostatnich dwóch dekadach w Meksyku rolę decydującą". Na dzieło składa
się 35 tomów wierszy i esejów. Do najsłynniejszych należą m.in. "Wolność
na słowo" (1960), "Salamandra" (1962), "Małpa gramatyczna" (1974), "Z
prochu jesteśmy: od romantyzmu do awangardy" (1974) oraz "Inny głos"
(1990). Poeta wielokrotnie wyróżniany był wysokimi nagrodami
literackimi. W 1963 r. otrzymał Międzynarodową Nagrodę Poetycką, w
1977 r. meksykańską Premio Nacional de Poesia, w 1981 r. Nagrodę
Cervantesa - przyznawaną najwybitniejszym pisarzom posługującym się
językiem hiszpańskim, w 1984 r. Nagrodę Pokoju we Frankfurcie, w 1988
r. Nagrodę Alexisa de Tocqueville'a w dziedzinie eseju, wreszcie w 1990 r. -
literacką Nagrodę Nobla. Zmarł w 1998 roku.