Jak rybka w wodzie

Żyją w akwarium, którego szklane ściany trwale oddzielają je od świata rzeczywistego. Potrafią sprawnie poruszać się po korytarzach i pomieszczeniach, jednak ciągle przykrywa je kopuła troski, której ściany wyznaczają granicę obszaru bezpieczeństwa. Pozostawione same sobie niechybnie giną.

Akwarium

Przeszklone drzwi otwiera mi Ewa, to ona będzie pełnić rolę przewodnika po akwarium, w którym pracuje od pół roku. Długie, kręcone włosy, smukła sylwetka, zrozumienie w oczach. Wewnątrz panuje dziwny spokój, niepodobny do mojego wyobrażenia. Robię głęboki oddech i czuję jak moje płuca zalewa ciężkie, przesiąknięte chlorem zdenerwowanie.
Drobne schodki, po których nie da się wchodzić, zmuszają do zabawnego truchtu. Na ścianach, powyżej poręczy wiszą dziwne obrazki. Nie, to nie są obrazki, to dyplomy, dziesiątki dyplomów. Na drugim piętrze, klatkę schodową od pomieszczeń dzielą kolejne drzwi z szybą pośrodku. Tutaj woda o smaku skrępowania jest gęstsza. Moje nogi powolnie wleką się po linoleum, a głowa staje się ciężka. Ruchy nie są już pewne, uzależniają się od niewidzialnego nurtu filtrowanej wody. Słyszę śmiech. Pierwsze Rybki nieśmiało wychylają swoje głowy zza zielonych futryn, żeby zaraz potem schować się do pomieszczeń po obu stronach prostego korytarza.    

Rybki mają płetwy

Grzybek ma przykurcze rąk i nóg – cierpi na spastyczność mięśni. Jego ruchy są wymuszone, a każdy dzień jest walką o choćby pozory sprawności manualnej. Jego umysł rozwija się prawidłowo, więc jest świadomy swojej choroby. Potrafi trzeźwo myśleć i analizować otaczającą go rzeczywistość. Kocha życie.

-Byłam z Grzybkiem w toalecie, pomagałam mu usiąść na muszli. Wygląda na lekkiego, ale dla mnie utrzymanie ponad dwudziestu kilogramów, to duży wysiłek. On popatrzył na mnie swoimi mądrymi oczami, wygiął się do przodu i sięgnął do poręczy, która pomaga sprawniejszym dzieciom korzystać z ubikacji. Położył swoje małe paluszki na metalowym drążku, wymagało to od niego wielkiego wysiłku i poświęcenia.
-Pani Ewo, zgromadziłem już siły, pomogę Pani! – to są jego słowa.
-Dobrze Grzybula – w środku miałam coś pomiędzy dołem, a radością. Chciałam ryczeć i uciec do domu, ale zaraz potem poczułam wielką siłę. Nie był już ciężki. On rzeczywiście mi pomógł…

-Czego się boisz?

-DPS-u (Dom Pomocy Społecznej). Chyba bardziej niż oni, bo ja tam byłam. Pracowałam tam… Widziałam ludzi, którzy tam żyli i świeżo trafiali. 19-latek, który stracił ręce i nogi w wypadku, trafił do pokoju, w którym mieszkało trzech facetów; 40, 70 i 80 lat. Powiedział, że się ich boi. Boi się patrzeć na ich śmierć, boi się czekać, aż ona przyjdzie po niego, bo nie będzie mógł uciec przed nią, „nie mam przecież nóg, żeby uciekać” – powiedział. Nie chcę, żeby nasze dzieci tam trafiły. Póki są u nas, wiem, że mogą czuć się bezpiecznie.

-A czego boisz się w swoim prywatnym życiu?

-To jest moje życie… Te dzieci.

Rybki rysują rękoma innych

-Panie Piotrze, niech Pan mi tu narysuje! – dawno nie rysowałem… Michał jest dzieckiem zakładowym. Nie zasmakował miłości i nie potrafi jej okazywać. Nie można go zaadoptować, jest już za późno. Za późno, żeby nauczył się uczuć.
Jeżeli mają rodziców, to zwykle prawa rodzicielskie zostały im odebrane. Nieważne jacy oni są, patologiczni czy nie, byle tylko odwiedzali. Rybki czuja się wtedy najważniejsze. To ONE wychodzą, choćby na chwile, to do NICH przychodzą w odwiedziny. To jest wyjątkowy dzień.
Poldek pochodzi z alkoholiczej rodziny, ale kocha swoja matkę, bo przychodzi do niego, czasami tylko zapomina, że pijanych nie wpuszczają do akwarium.
Sebastian nigdy nie miał rodziców, do każdego mówi mamo, tato, ciociu, ale nie zna znaczenia tych słów, wie jedynie, że są to osoby, do których można się przytulać i jest z nimi dobrze.

Te wszystkie tragedie mają twarze dzieci, mają swoje imiona, są realne i siedzą koło mnie przy małym stoliku, wpatrując się we mnie przez chwile, zanim odejdę – jak inni… 

-A co mam narysować?

-Mikołaja, rycerza, króla i pirata!

-A kim chcesz być w przyszłości?

-Świętym Mikołajem!

-A dlaczego?

-Bo miałbym dużo prezentów i dałbym Wojtkowi coś, żeby chodził!

Solidarność w akwarium jest zauważalna. Rybki pływają ławicami. Mają swoje miejsca i kryjówki, które należą tylko do nich. Każdy ma swój tornister, piórnik, zeszyty, pędzel i flamastry, mimo, że szkoła dla Rybek znajduje się za ścianą. Tutaj każda Rybka ma poczucie własności i wytyczone zadania na miarę swoich możliwości. Nikt tutaj nie tworzy pozorów normalności. Praca pedagogów przypomina walkę o dostosowanie Rybek do brutalnego świata pełnego rekinów, który mimo zagrożeń lepszy jest od stawów hodowlanych – ośrodków DPS, bo prawdziwy. Walka motywuje, a stagnacja uwstecznia.

-Teraz ja chcę zapytać o coś. Co cię najbardziej zdziwiło u nas? – Ewa zaskoczyła mnie tą zmianą ról. Wszystko było tu zaskakujące. Zróżnicowane formy terapii (leczenie za pomocą dźwięku, światła, zapachu, dogoterapia, rehabilitacje), ogromny wysiłek prowadzących, wszechobecna czystość. Dziewczyny chodzą do kosmetyczki i fryzjera, chłopcy mają ulubionego dentystę. Częste wycieczki. To nie jest świat, który widać z zewnątrz. Szyba akwariowa zniekształca rzeczywisty obraz, przez ten pryzmat - uczucia są płytkie. Trzeba zanurzyć się w otchłani smutku, mieszającego się ze szczęściem, żeby zrozumieć ten mały świat.

-Zdziwiło mnie to, że macie akwarium z pięknymi rybkami…

-Te rybki to nasz ośrodkowy skarb. Wszyscy lubią spędzać przy nich czas. Dziwne, że zauważyłeś tylko tyle…

Rybki płytkowodne i głębinowe

Wg Jeana Piageta  upośledzenie w stopniu głębokim, sprawia, że psychiczny rozwój chorego zatrzymuje się na poziomie pięciomiesięcznego do jednorocznego dziecka. Biologiczny wiek podopiecznych, to przedział między 7 a 14 rokiem życia. Ewa nie widzi różnic między nimi. Cięższy przypadek, to większa praca, a każda jej forma przynosi satysfakcję.

-Robimy im większą krzywkę tym, że nie jesteśmy konsekwentni, niż gdybyśmy byli oschli. Nie rusza mnie brzydota sama w sobie. Ja ich nie widzę, jako osoby upośledzone, to są dzieci, z którymi trzeba pracować, żeby w życiu codziennym były zwykłe, żeby były umiejętne życiowo, żeby potrafiły przeżyć. Są najlepszymi obserwatorami, poprzednio był tutaj facet którego dzieci nie zaakceptowały, więc musiał odejść. Tu one decydują.

Chociaż nie mają poczucia czasu, to podstawowe pytanie, jakie zadają brzmi: będzie pani jutro?
Nie znają się na zegarku ale każde chce wiedzieć: do której pani jest?
Rybki między sobą nie dzielą się na upośledzenia, tylko kategorie wiekowe, tak jak w zwykłym przedszkolu, czy szkole.
Zasady nie dotyczą tylko wychowanków, każda osoba, która wchodzi musi mieć świadomość podstawowego warunku: jeżeli coś obiecujesz, to musisz to spełnić. Za dużo rozczarowań spotkało Rybki w ich krótkim życiu. Jeżeli masz odejść, to zrób wszystko, żeby nie pozostał po tobie żal, bo oprócz identycznych śniadań przed poranną toaletą i obiadów (miksów z warzyw) o 13.30, ich codziennym posiłkiem jest gorycz życia w zamkniętym akwarium.

„I stworzył Bóg człowieka na obraz swój. Na obraz Boga stworzył go. Jako mężczyznę i niewiastę stworzył ich. Stworzył ich na swoje podobieństwo”

                                                                                                                                    Księga Rodzaju